Umowa o pracę na okres próbny

Umowa o pracę to niezwykle istotny dokument z punktu widzenia prawa pracy, zarówno dla pracownika, jak i dla pracodawcy. Określa on stosunek prawny (relację) istniejącą między pracownikiem a pracodawcą.

Jego mocą pracownik zobowiązuje się do wykonywania określonych obowiązków na rzecz pracodawcy, w miejscu i czasie przez niego ustalonym, a pracodawca zobowiązuje się do wypłacania wynagrodzenia oraz zapewnienia określonych warunków zatrudnienia, zgodnie z przepisami prawa pracy.

W umowie o pracę zawarte są kluczowe informacje, takie jak rodzaj umowy i czas jej trwania, wysokość etatu, określenie stanowiska pracy i zakresu obowiązków, wysokość wynagrodzenia oraz terminy wypłat. Ponadto, umowa może określać dodatkowe przywileje urlopowe, powierzenie mienia lub zapisy dotyczące zakazu konkurencji czy zachowania poufności.

Umowa o pracę powinna być sporządzona w formie pisemnej i zawierać podpisy obu stron. Dzięki takiej formie pracodawca i pracownik mają potwierdzenie co do przysługujących im praw i obowiązków oraz całego stosunku pracy.

Umowa o pracę na okres próbny w odróżnieniu od klasycznej umowy o pracę odróżnia się tym, że jej celem jest umożliwienie pracodawcy sprawdzenia kwalifikacji pracownika i jego zatrudnienia w celu wykonywania pracy określonego rodzaju. Z tego powodu, ze swojego założenia jej okres trwania jest ograniczony - zgodnie z przepisami prawa pracy maksymalnie może być zawarta na 3 miesiące.

Po upływie 3 miesięcy pracodawca podejmuje decyzję, czy pracownik posiada odpowiednie kwalifikacje do wykonywania pracy, do której był rekrutowany.

Podstawą prawną umowy o pracę jest tak właściwie cała ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465), jednak z punktu widzenia samego dokumentu - umowy o pracę najistotniejszy jest art. 22, 25 i 29.

Art. 22
"§ 1. Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.
§ 1¹. Zatrudnienie w warunkach określonych w § 1 jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy.
§ 1². Nie jest dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu warunków wykonywania pracy, określonych w § 1.
§ 2. Pracownikiem może być osoba, która ukończyła 18 lat. Na warunkach określonych w dziale dziewiątym pracownikiem może być również osoba, która nie ukończyła 18 lat.
§ 3. Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego nawiązać stosunek pracy oraz dokonywać czynności prawnych, które dotyczą tego stosunku. Jednakże gdy stosunek pracy sprzeciwia się dobru tej osoby, przedstawiciel ustawowy za zezwoleniem sądu opiekuńczego może stosunek pracy rozwiązać."

Art. 25
"§ 1. Umowę o pracę zawiera się na okres próbny, na czas określony albo na czas nieokreślony.
§ 2. Umowę o pracę na okres próbny zawiera się na okres nieprzekraczający 3 miesięcy, z zastrzeżeniem § 21-23, w celu sprawdzenia kwalifikacji pracownika i możliwości jego zatrudnienia w celu wykonywania określonego rodzaju pracy.
§ 2¹. Strony mogą uzgodnić w umowie o pracę na okres próbny, że umowę tę przedłuża się o czas urlopu, a także o czas innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, jeżeli wystąpią takie nieobecności.
§ 2². Umowę o pracę na okres próbny zawiera się na okres nieprzekraczający:
1) 1 miesiąca - w przypadku zamiaru zawarcia umowy o pracę na czas określony krótszy niż 6 miesięcy;
2) 2 miesięcy - w przypadku zamiaru zawarcia umowy o pracę na czas określony wynoszący co najmniej 6 miesięcy i krótszy niż 12 miesięcy.
§ 2³. Strony mogą jednokrotnie wydłużyć w umowie o pracę na okres próbny okresy, o których mowa w § 22, nie więcej jednak niż o 1 miesiąc, jeżeli jest to uzasadnione rodzajem pracy.
§ 3. Ponowne zawarcie umowy o pracę na okres próbny z tym samym pracownikiem jest dopuszczalne, jeżeli pracownik ma być zatrudniony w celu wykonywania innego rodzaju pracy."

Art. 29
"§ 1. Umowa o pracę określa strony umowy, adres siedziby pracodawcy, a w przypadku pracodawcy będącego osobą fizyczną nieposiadającego siedziby - adres zamieszkania, a także rodzaj umowy, datę jej zawarcia oraz warunki pracy i płacy, w szczególności:
1) rodzaj pracy;
2) miejsce lub miejsca wykonywania pracy;
3) wynagrodzenie za pracę odpowiadające rodzajowi pracy, ze wskazaniem składników wynagrodzenia;
4) wymiar czasu pracy;
5) dzień rozpoczęcia pracy;
6) w przypadku umowy o pracę na okres próbny:
a) czas jej trwania lub dzień jej zakończenia oraz, gdy strony tak uzgodnią, postanowienie o przedłużeniu umowy o czas urlopu, a także o czas innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, jeżeli wystąpią takie nieobecności,
b) okres, na który strony mają zamiar zawrzeć umowę o pracę na czas określony w przypadku, o którym mowa w art. 25 § 22, a także postanowienie o wydłużeniu umowy w przypadku, o którym mowa w art. 25 § 23;
7) w przypadku umowy o pracę na czas określony - czas jej trwania lub dzień jej zakończenia.
§ 1¹. W przypadku zawarcia umowy o pracę na czas określony w celu, o którym mowa w art. 251 § 4 pkt 1-3, lub w przypadku, o którym mowa w art. 251 § 4 pkt 4, w umowie określa się ten cel lub okoliczności tego przypadku, przez zamieszczenie informacji o obiektywnych przyczynach uzasadniających zawarcie takiej umowy.
§ 2. Umowę o pracę zawiera się na piśmie. Jeżeli umowa o pracę nie została zawarta z zachowaniem formy pisemnej, pracodawca przed dopuszczeniem pracownika do pracy potwierdza pracownikowi na piśmie ustalenia co do stron umowy, rodzaju umowy oraz jej warunków."